Ειδικά Μαθήματα Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου

Τίτλος : Ειδικά Μαθήματα Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου

Τύπος: Υποχρεωτικό

Εξάμηνο: Εαρινό

ECTS: 7,5

Περίληψη Μαθήματος

Το μάθημα αυτό ασχολείται με την εφαρμογή των γενικών αρχών, των κανόνων και των θεσμών των βασικών γνωστικών αντικειμένων του Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου στους σύγχρονους τομείς της πληροφορίας, της τεχνολογίας και της επικοινωνίας. Κεντρικό ζήτημα στους τομείς αυτούς αποτελεί το Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας, που κατοχυρώνει και προστατεύει την τεχνολογική δημιουργία. Ακολουθεί το Εταιρικό Δίκαιο και η Χρηματοδότηση Επιχειρήσεων, όπου εξετάζεται το φαινόμενο των νεοφυών επιχειρήσεων. Σημαντικό είναι και το Δίκαιο του Ελεύθερου Ανταγωνισμού, όπου εξετάζεται το φαινόμενο των πολυεθνικών εταιριών, των εξαγορών επιχειρήσεων και των τεχνολογικών γιγάντων. Το μάθημα ολοκληρώνεται με το Δίκαιο των Ξένων Επενδύσεων, την συζήτηση για την διασυνοριακή μεταφορά της τεχνολογίας και την άμυνα που έχουν αναπτύξει τα τεχνολογικά προηγμένα κράτη στην εξαγορά στρατηγικών επιχειρήσεών τους.

Μαθησιακοί Στόχοι και Αποτελέσματα

Οι φοιτητές αναμένεται ότι στο πλαίσιο του μαθήματος:
Θα έρθουν σε επαφή με τις αρχές και τους κανόνες του Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου όπως αυτοί εφαρμόζονται στους τομείς της πληροφορίας, της τεχνολογίας και της επικοινωνίας.
Θα ενημερωθούν για τις εφαρμογές πολλών επιμέρους κλάδων του δικαίου αυτού, οι οποίοι συγκροτούν ένα πολυκλαδικό γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή στους τομείς της πληροφορίας, της τεχνολογίας και της επικοινωνίας.

Με την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές:
Θα έχουν εξοικειωθεί με τις βασικές αρχές του Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου που διέπουν την επιχειρηματική δραστηριότητα στους τομείς της πληροφορίας, της τεχνολογίας και της επικοινωνίας.
Θα μπορούν να γνωρίζουν τις βασικές ρυθμίσεις του Εμπορικού και Οικονομικού Δικαίου την επίδραση που αυτές έχουν στην άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στους τομείς της τεχνολογίας, της πληροφορίας και της επικοινωνίας.
Θα είναι σε θέση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση επάνω στα θέματα του εθνικού και ευρωπαϊκού δικαίου και να προτείνουν λύσεις σε προβλήματα νομικής φύσης.
Θα είναι σε θέση να χρησιμοποιούν στην πράξη τις γνώσεις και τη δυνατότητα κατανόησης που απέκτησαν σε πρακτικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα στην προστασία του έργου τους ή στην ανάπτυξη της επιχείρησής τους.

Περιεχόμενο και Δομή

1. Δίκαιο της Πνευματικής Ιδιοκτησίας: α) Ιστορική εξέλιξη, οικονομική και κοινωνική σημασία του δικαίου ΠΙ – Συμβιωτική σχέση ΠΙ και τεχνολογίας : εξέλιξη της τελευταίας παράλληλα προς και σε συνάφεια με την τεχνολογική πρόοδο β) Η ενωσιακή διάσταση του δικαίου ΠΙ: προσπάθεια της ΕΕ να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες τεχνολογικές προκλήσεις, προσαρμόζοντας το δίκαιο ΠΙ στο ψηφιακό περιβάλλον – Η καλούμενη «λειτουργική μεταβολή» του δικαίου ΠΙ: ένταξη «νέων» έργων στην προστατευτική εμβέλεια του δικαίου της ΠΙ (λ.χ. software, data bases) και δημιουργία «νέων» (ψηφιακών) δικαιωμάτων.

Βασικές έννοιες του δικαίου ΠΙ (Α): Η έννοια του δημιουργού – ειδική αναφορά στα έργα μισθωτών (works made for hire), έργα συνεργασίας (team work), παράγωγα έργα (με έμφαση στο «δημιουργικό» μετασχηματισμό = appropriation art), computer generated works – O προβληματισμός γύρω από τη τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) και ειδικότερα το ζήτημα: σε ποιον ανήκουν, από την άποψη του δικαίου της διανοητικής ιδιοκτησίας (ευρύτερα) οι δημιουργίες των «έξυπνων» μηχανών;

Βασικές έννοιες του δικαίου ΠΙ (Β): Η έννοια του έργου – ανάλυση των βασικών χαρακτηριστικών του έργου (π.χ. διάκριση υλικού φορέα – έργου) και των προϋποθέσεων προστασίας του – Έμφαση στην προϋπόθεση/έννοια της πρωτοτυπίας και, δη, στην εξέλιξή της υπό το πρίσμα της νομολογίας του ΔΕΕ – Η θεωρία της στατιστικής μοναδικότητας σε συνδυασμό με τη θεωρία της «σφραγίδας» του δημιουργού – Αναφορά στα προστατευόμενα στοιχεία του έργου σε αντιδιαστολή με τα προϋφιστάμενα στοιχεία, που ανήκουν στο «κοινό πολιτιστικό απόθεμα» (public domain) – Διάκριση έργου από την πληροφορία – Ειδική αναφορά στα λεγόμενα τεχνολογικά/λειτουργικά έργα και, ιδίως, στα προγράμματα η/υ και τις βάσεις δεδομένων

2. Δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας/Ηθικές και περιουσιακές εξουσίες: Νομική φύση δικαιώματος ΠΙ – θεμελιώδη νομικά χαρακτηριστικά: ο ενιαίος και ιδιόμορφος χαρακτήρας του – η «διττή» του φύση. Απορρέουσες (από αυτό) ηθικές και περιουσιακές εξουσίες. Αναφορά στη μεταξύ τους σχέση/«διαπλοκή» και ανάλυση των επιμέρους ηθικών εξουσιών. Η σημασία τους στο διαδικτυακό περιβάλλον και οι αυξημένοι κίνδυνοι προσβολής τους.

Οι περιουσιακές εξουσίες (ειδικότερα): Παρουσίαση του περιεχομένου τους και της οικονομικής τους σημασίας/εννοιολογικές διακρίσεις και οριοθετήσεις. Έμφαση στα λεγόμενα «ψηφιακά» δικαιώματα και, δη, στο δικαίωμα/εξουσία ψηφιακής αναπαραγωγής, μόνιμης και προσωρινής/φευγαλέας και στο δικαίωμα/εξουσία παρουσίασης έργου στο κοινό, υπό την ειδικότερη έκφανση του making available ή digital transmission right. Επίσης, ειδική αναφορά στο δικαίωμα δημόσιας εκτέλεσης προστατευόμενων έργων, που έχει αποκτήσει ιδιαίτερα σημασία στο τομέα των ξενοδοχείων, αλλά και (άλλων) χώρων που εκμισθώνονται στο κοινό, όπως λ.χ. αιθουσών προβολής, Airbnbs’ κ.λπ.

3. H οικονομική εκμετάλλευση των πνευματικών έργων: αναφορά στο «μηχανισμό» και τις αρχές του δικαίου της εκμετάλλευσης. Διάκριση μεταξύ αδειών και συμβάσεων εκμετάλλευσης, απλών και αποκλειστικών. Η έννοια των αναγκαστικών αδειών. Ο έγγραφος τύπος, ο κανόνας της ποσοστιαίας αμοιβής, η απαγόρευση μεταβίβασης «νέων» τρόπων εκμετάλλευσης κ.ο.κ. Αναφορά στις πλέον συνήθεις στις συναλλαγές μορφές συμβάσεων εκμετάλλευσης, με έμφαση στην ψηφιακή αγορά (εκδοτικές συμβάσεις διαφόρων μορφών έργων (επιστημονικών, μουσικών, εικαστικών) σε έντυπη ή/και ψηφιακή μορφή, συμβάσεις παραγωγής λογισμικού και άδειες παραχώρησης χρήσης του, web-designing, συμβάσεις κινηματογραφικής παραγωγής και εκμετάλλευσης κ.ο.κ.) – Η έννοια και η σημασία της συλλογικής διαχείρισης – εξέλιξη και σύγχρονες εκφάνσεις του θεσμού.

4. Περιορισμοί των περιουσιακών εξουσιών, με έμφαση στους περιορισμούς που έχουν σημασία στο διαδικτυακό περιβάλλον. Αναφορά, λ.χ., στην ελευθερία ιδιωτικής αναπαραγωγής, όπου θα τεθούν και τα ζητήματα της εύλογης αμοιβής (με αναφορά και σε κάποιες σημαντικές αποφάσεις του ΔικΕΕ), περιορισμοί της εκπαίδευσης (κυρίως σε σχέση με τη νέα εξαίρεση για το e-teaching και e-learning του ά. 5 της Οδηγίας 790/2019/ΕΕ – DSM Directive), text and data mining (υπό το πρίσμα των ά. 3-4 της Οδηγίας) και culture preservation (κατά το ά. 6 αυτής).

5. Προσβολές δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στο διαδίκτυο: Οι πλέον συνήθεις προσβολές (διαμοιρασμός αρχείων – p2p, links, hyper-links, framing), ως προσβολές της περιουσιακής εξουσίας παρουσίασης έργου στο κοινό. Αναφορά σε «κομβικής» σημασίας αποφάσεις του ΔικΕΕ.
Έννομη προστασία – Η διαδικασία Notice & Takedown και ο ρόλος της ΕΔΠΠΙ (Επιτροπή για τη γνωστοποίηση προσβολών δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων). Η ευθύνη των παρόχων υπηρεσιών πρόσβασης: προβληματισμοί υπό το πρίσμα της αρχής της αναλογικότητας και ζητήματα σύγκρουσης/στάθμισης θεμελιωδών δικαιωμάτων (ελευθερίας της έκφρασης, πρόσβασης στην πληροφορία, οικονομικής ελευθερίας, πνευματικών δικαιωμάτων). Ενδεικτική αναφορά δικαστικών αποφάσεων.

6. Σύγχρονα ζητήματα (Α): H τεχνολογία του block – chain και τα ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας που τίθενται – Το ζήτημα της «ψηφιακής» ανάλωσης (digital exhaustion) της εξουσίας διανομής. Η περίπτωση των «μεταχειρισμένων» προγραμμάτων η/υ (Yπόθ. UsedSoft v. Oracle) και των e-books (Υπόθ. C- 263/2018, Tom Cabinet). Σύγχρονα ζητήματα (Β): Το νέο «συγγενικό» δικαίωμα των εκδοτών τύπου (the new “publisher’s” right – ά. 15 DSM Directive), out of commerce works (ά. 8-11 DSM Directive), value gap (ά. 17 DSM Directive).

7. Εταιρικό δίκαιο και χρηματοδότηση επιχειρήσεων: Το φαινόμενο των νεοφυών επιχειρήσεων στον τεχνολογικό τομέα (start-ups)

8. Δίκαιο Ελεύθερου Ανταγωνισμού: Το φαινόμενο των πολυεθνικών επιχειρήσεων στον τεχνολογικό τομέα (big tech, tech giants).

9. Συγκεντρώσεις επιχειρήσεων στον τομέα των μέσων μαζικής επικοινωνίας.

10. Εξαγορές και συγχωνεύσεις τεχνολογικών επιχειρήσεων.

11. Δίκαιο Ξένων Επενδύσεων: Στρατηγικές έρευνας και ανάπτυξης (R&D) στον τεχνολογικό τομέα και η συζήτηση για την διασυνοριακή μεταφορά τεχνολογίας.

12. Έλεγχοι διεθνών ροών επενδυτικών κεφαλαίων κατά την εξαγορά στρατηγικών επιχειρήσεων.

Τύποι Εκπαιδευτικού Υλικού

Σημειώσεις
Διαφάνειες
Πολυμεσικό υλικό
Βιβλίο

Μέθοδος Αξιολόγησης

Παρουσίαση θέματος εργασίας (40%)

Τελική γραπτή εργασία (50%)

Συμμετοχή (10%)